Economen Eelke de Jong en Christian Bogmans rondden vorig jaar hun wetenschappelijk onderzoek naar corruptie af. Onze verslaggeefster Nicole Mulders legde enkele vragen over smeergeld voor aan econoom Eelke de Jong. Wat we altijd al over corruptie wilden weten…
‘Het betalen van smeergeld smeert de economie als de overheid niet goed functioneert‘, aldus Eelke de Jong.
Wat verstaan jullie onder corruptie?
“In ons onderzoek verwijst corruptie naar smeergeld om zaken sneller geregeld te krijgen.”
Is corruptie altijd slecht?
“Meestal blijkt corruptie nadelig te zijn en is het een slechte zaak, want het benadeelt internationale handel en daarmee de economische groei. Máár: soms kan het positief uitpakken. In de jaren vijftig werd dit al door The Economist beweerd. Uit ons onderzoek blijkt smeergeld bij een slecht functionerende, trage douane een handelbevorderend effect te hebben. Bijvoorbeeld doordat een douane moeite heeft met de regelgeving van een land. Let wel, het betalen van smeergeld vinden we dus niet altijd schokkend. Maar grote corruptieschandalen moeten natuurlijk meteen hard aangepakt worden.”
Waar komt corruptie het meest voor?
“Wereldwijd komt corruptie regelmatig voor. Het komt vaker voor bij een overheid die niet goed functioneert. Meestal werkt smeergeld goed in landen die net zijn geliberaliseerd. In Nederland komt corruptie trouwens weinig voor. Ambtenaren worden hier goed betaald. Dat scheelt zoveel.”
Kijken we in Nederland anders naar corruptie dan in andere landen?
“Corruptie is echt een westers begrip. Wij hebben dat begrip geconstrueerd. In Rusland ging de handel vaak via informele wegen. En in Azië bijvoorbeeld is het niet netjes om geen cadeau mee te nemen voor je gesprekspartner. Doe je dat in Nederland, dan wordt er meestal vreemd opgekeken.”
Waarom komt corruptie voor?
“Mensen zijn van nature niet corrupt. Maar ze moeten een bron van inkomsten vergaren. Daarom wordt er regelmatig smeergeld gegeven. Een pure noodzaak. Ik noem vaak het voorbeeld van kinderarbeid, alhoewel ik begrijp dat het niet zo’n geliefd voorbeeld is. Maar wel duidelijk, want vaak is het bij kinderarbeid een verschil tussen kunnen eten of honger lijden. Er is vaak geen andere bron van inkomsten dan via kinderarbeid.”
Wat zien jullie als een oplossing voor het probleem van corruptie?
“De oplossing is volgens ons een eenvoudigere regelgeving. Daarnaast moeten overheden zorgen voor een alternatieve inkomstenbron voor smeergeld. Dan zal de bevolking dáárvoor niet meer in de verleiding komen.”
We kunnen toch meteen corruptie verbannen?
“Corruptie kan zeker een stuk minder. Maar er moet goed over nagedacht zijn. Het betalen van smeergeld smeert de economie als de overheid niet goed functioneert. Door abrupt de olie er uit te halen, kan de economie blijven steken. Een voorbeeld is Oekraïne in 2004. Toen de regering daar snel smokkel wilde afschaffen, bleek dat er (daardoor) helemaal geen goederen het land binnenkwamen. Desastreus voor de bevolking natuurlijk. Veel bedrijven gingen failliet. Als corruptie de functie van het smeren van de economie heeft, moet je met de afschaffing ervan ook de oorzaak afschaffen, zoals te ingewikkelde regels en onderbetaalde ambtenaren. Bovendien zijn mensen aan bepaalde handelingen gewend geraakt. Om dit allemaal te veranderen zijn tijd en een consistent beleid nodig. Dat is iets totaal anders dan een abrupte beleidsverandering. Dat abrupte kan funest voor de bevolking zijn.
”Economen Eelke de Jong van de Nijmeegse Radboud Universiteit en Christian Bogmans van de Tilburgse universiteit deden onderzoek naar corruptie (in de vorm van het betalen van smeergeld), dat vorig jaar is afgerond. Ze schreven daarover een artikel, dat is gepubliceerd in het European Journal of Political Economy. Eelke de Jong is hoogleraar internationale economie aan de Nijmeegse universiteit. Hij schreef talloze artikelen en boeken, met name over de rol van waarden en normen op economische instituties en economische prestaties.”
januari 2011, Midden / Noord