Keurmerk voor het journalistieke vak?
Venray – Door drs. Nicole Mulders – Zijn oratie aan de Nijmeegse Radboud Universiteit deed veel stof opwaaien. De kern van de toespraak van hoogleraar Journalistiek en Media Jo Bardoel: het journalistieke metier staat voor een grote verandering. “Een scherpere profilering van het vak is nodig.”
“Voor veel media is nu eenmaal een academisch denkniveau -met een hoger abstractievermogen- nodig”, stelt Jo Bardoel.
Bardoel is initiatiefnemer van de nieuwe master Journalistiek aan de Nijmeegse universiteit. Een idee waar hij, vanzelfsprekend, voluit achter staat. Sinds de zestiger jaren zijn er in Nederland verschillende opleidingen op HBO-niveau. Sinds het vorige studiejaar kunnen studenten zich in Nijmegen ook op een academisch geschoolde manier kennis over de journalistiek eigen maken “In het zuiden van het land was er nog geen academische master Journalistiek.” De meerwaarde van een academisch denkniveau voor journalisten is voor Bardoel duidelijk: “Ik zet me niet af tegen de HBO-opleidingen. Die zijn sterk gericht op het aanleren van vaardigheden. Dat is prima. Maar, er wordt daar nauwelijks onderzoek gedaan. In Nijmegen wel, en we geven studenten daarmee de kans te reflecteren op hun vakgebied. In het buitenland zie je overigens veel vaker journalistieke opleidingen op universitair niveau.”
De waakhond van de media moet gewoon goed opgeleid zijn, meent Bardoel. “Voor veel media is nu eenmaal een academisch denkniveau, met een hoger abstractievermogen, nodig.” Bardoel merkt in dit kader op dat ook het niveau van de dagbladen verschilt. “De Volkskrant, NRC en het Financieel Dagblad zijn kwaliteitskranten. Die hebben veel academici in huis.” Die overigens meestal niet academisch geschoold zijn in de journalistiek. “Dat gat vullen wij nu.”
Journalistiek 2010
Hoe staat de journalistiek er anno 2010 volgens Bardoel voor? “Het vak is de afgelopen vijftig jaar veel beter geworden. De journalistiek is inmiddels een echte professie. Onder andere doordat het vak losgekomen is van het systeem van de zuilen.” Bardoel schetst dat het vak halverwege de zestiger jaren en in 2000 bloeide, maar dat het nu in een crisis verkeert. Het is daarnaast, merkt hij op, ook een professie die continu verandert. Door de groei van internet, door meer concurrentie en commercie in het vak en de veranderde rol van de burger. “Vroeger las iedereen een krant, tegenwoordig niet meer. De journalistiek is in die zin overbodig. Ook zonder raken burgers geïnformeerd.”
Meer professionaliteit
De journalistiek staat voor hem dan ook voor een enorme omslag. En moet zich scherper onderscheiden en meer professionaliseren. “Journalisten hebben nog steeds een romantisch beeld van het vak. Maar er is qua kennis toch teveel verzuimd, onder meer doordat de opleidingen laat zijn begonnen en door het gebrek aan academische opleidingen. Het is een open professie, en biedt veel vrijheid. Iedereen kan zich journalist noemen.
Ook het feit dat steeds meer journalisten als zelfstandigen gaan werken is volgens hem een probleem. “Vroeger zorgden redacties voor de bewaking van kwaliteit. De media waar je voor werkte, stond voor een bepaald niveau. Nu is het allemaal losser zand.”
‘Journalisten hebben nog steeds een romantisch beeld van het vak. De journalistiek moet zich scherper onderscheiden en meer professionaliseren.’
Ethiek
Bardoel vindt het dan ook noodzakelijk dat er meer getraind wordt in cognitieve vaardigheden en kennis, en dat er veel aandacht komt voor een normatief kader. Voor de ethiek binnen de journalistiek dus. Bardoel pleit voor een keurmerk. “Kijk maar naar therapeuten. Ook een onbeschermd beroep. Zij moeten eveneens tegen betaling goede diensten leveren. Een gedragscode bewaakt hun kwaliteit. Dat zou ook in de journalistiek niet misstaan.”
Prof. Dr. Jo Bardoel is hoogleraar Journalistiek en Media aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en hoofddocent en onderzoeker aan de Amsterdam School of Communication Research in Amsterdam, gelieerd aan de Amsterdamse universiteit. Bardoel promoveerde eerder in Sociologie in Nijmegen. De master Journalistiek in Nijmegen werkt in samenwerking met Letteren (“want taal is een belangrijk gegeven in de journalistiek”) en Sociale Wetenschappen (“vanwege de plek van de media in de samenleving”). Bardoel werkte ook als beleidsadviseur bij de NOS.
oktober 2010, Midden / Noord