Hoogleraar David de Cremer over de financiële crisis

Venray – Door drs. Nicole Mulders – Een andere manier van denken over het ontstaan van de financiële crisis dan gangbaar is, naar voren brengen. Dat wil hoogleraar David de Cremer met zijn deze zomer verschenen boek ‘Als goede mensen slechte dingen doen’. De gangbare manier van denken is een economische manier die perfect rationeel handelen veronderstelt. “Maar mensen zijn niet perfect rationele wezens”, aldus De Cremer. “Ze zijn vooral ook emotionele wezens.”

 

David de Cremer weet waar hij over spreekt. Hij is hoogleraar gedrags- en bedrijfsethiek aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam. “Diegenen die verantwoordelijk zijn voor de crisis zijn niet perse slechte mensen”, is zijn mening. “Het grootste deel van hen is er ingerold. Dachten zelf dat ze nooit klanten erin zouden luizen.”

Bomen tot in de hemel 
De financiële crisis is er volgens De Cremer langzaam ingeslopen. “Het is een proces van jaren. En door die lange periode accepteren mensen de fouten eerder dan wanneer de crisis van de ene op de andere dag is ontstaan.” Wat ziet De Cremer als de oorzaak van de crisis? “Het is een scala aan oorzaken: banken verkochten leningen door aan andere banken, waardoor ze winst maakten en waardoor banken erg aan elkaar gingen hangen. Het was op een gegeven moment niet duidelijk meer hoe de verhoudingen lagen.” Daarbovenop komt volgens hem het idee bij mensen dat bomen tot in de hemel groeien en alles kan op financieel gebied. “Iedereen was zo optimistisch. Alsof er niets mis kon gaan.” Voor hem is het als psycholoog interessant te bedenken waarom mensen zo positief dachten. “Je zag dat mensen uit de bankwereld grenzen gingen opzoeken en dat de boel daardoor ging exploderen.”

Moreel gedrag 
Uit onderzoek blijkt volgens De Cremer dat mensen slecht zijn in het voorspellen van hun eigen morele gedrag. “Dat schatten ze hoger in. Ze denken dat ze moreler zullen handelen dan ze doen. Maar men blijkt, zeker op de korte termijn, veel meer aan het eigenbelang te denken. Vandaar ook die escalatie.” De financiële wereld dacht ook, wanneer niet mee te gaan met de vluchtigheid van andere banken, uit de markt te worden geconcurreerd. Wat De Cremer opvalt in sommige analyses is de nadruk op het rationele karakter van mensen, en te weinig op het emotionele. “Interessant is juist te weten waarom mensen zich anders gedragen dan men rationeel zou veronderstellen. Die insteek zie ik te weinig terug.” Zo zijn mensen volgens hem echte kuddedieren waar het ethiek betreft. “Met alle gevolgen van dien.”

Moreel kompas 
De Cremer vraagt zich, met het oog op een oplossing, af of de bestaande wetten geschikt voor het bankieren zijn. Geluiden als ‘Ik wist dat dit niet kon” en “We konden niet anders” waren regelmatig te horen. En ook: “Elke andere bank deelt een hoge bonus uit. Waarom wij dan niet?” en “De wet liet toe wat wij deden.”
“Sommigen kunnen die vrijheid blijkbaar niet aan. Handelen niet zo integer als ze van tevoren zouden denken.” Dus de wetgeving moet veranderen, maar vooral moeten mensen zich volgens hem bewust worden van hun denk- en handelwijzen. “Een moreel kompas ontwikkelen. Want waarom doen mensen zoals ze doen? Het is belangrijk zicht te krijgen op mogelijk toekomstig gedrag. “Want als je een volgende crisis wilt voorkomen, moet je weten hoe het zover is gekomen. Er moet absoluut meer aandacht komen voor het menselijk falen”, aldus De Cremer.

David de Cremer is de auteur van het boek ‘Als goede mensen slechte dingen doen’ (2010). Hij is hoogleraar gedrags- en bedrijfsethiek aan de Rotterdam School of Management, gelieerd aan de Erasmus Universiteit. Daarnaast vervult hij het gasthoogleraarschap aan de London Business School en werd hij in 2010 erkend als de nieuwe nummer 1 in de Nederlandse top-40 der economen. De Cremer schrijft regelmatig opiniestukken en columns in Nederlandse en Vlaamse dagladen, die min of meer de basis voor zijn boek vormden.

september 2010, Midden / Noord