Maastricht/Tilburg – Door drs. Nicole Mulders – Maandenlang dook hij de archieven in op zoek naar informatie over de windhandel in 1720 en over latere zeepbellen. Limburger dr. Rik Frehen ontdekte parallellen tussen deze financiële zeepbellen met de huidige financiële crises. “Elke zeepbel begint met de roep om innovatie.”
Rik Frehen: “Het kopen van aandelen, is absoluut niet door irrationaliteit ingegeven. Maar natuurlijk speelt hebzucht wel een rol.”
Het onderzoek van Frehen startte doordat een Nederlandse vriend in Yale werd benaderd voor informatie over de windhandel in Nederland, naar aanleiding van het verzamelwerk ‘Het groote tafereel der dwaasheid’, een verzamelwerk over die handel in 1720. Hij verwees hem door naar Frehen. Die op dat moment bezig was met een promotieonderzoek naar financial risk management. In het nieuwe voorstel zag hij meteen een uitdagende klus, en zo stroop hij talloze archieven in de Nederlandse steden af, op zoek naar meer informatie. Tijdens zijn zoektocht ontdekte hij enkele parallellen tussen de financiële zeepbellen – of bubbels – door de loop der eeuwen heen. Frehen: “Het patroon is steeds hetzelfde. Het begint met een innovatie, iets nieuws waar mensen enthousiast over raken. Ze willen daarin investeren, ze kopen aandelen, de koersen stijgen. En blijven stijgen.”
Die zeepbellen blijken echter een verwoestend effect op de economie te hebben. Frehen ontdekte ook dat iedereen in 1720 riep dat de investeringen die gedaan werden irrationeel, hebzuchtig en opportunistisch waren. “Maar waarom zouden investeerders collectief gek worden?”, vroeg hij zich af. “Investeerders zagen toen een innovatie in de verzekeringsmarkt, waardoor de aandelen gingen stijgen.” Zoals dat ook het geval bleek bij andere bubbels. “Als er iets nieuws op de markt komt, zie je of dat waarde voor de economie heeft”, aldus Frehen. “Het startpunt ervan, zoals het kopen van aandelen, is absoluut niet door irrationaliteit ingegeven. Maar natuurlijk speelt hebzucht wel een rol.” Het principe van de val van de bubbels is telkens hetzelfde: de eerste mensen worden sceptisch, aandelen worden verkocht en de bubbel spat uiteen. Zoals bij de financiële crisis onlangs gebeurde.
Innovatie staat aan het begin van elke bubbel. “Innovatie is enorm belangrijk voor ondernemers”, aldus Frehen. Hij maakt daarmee een vergelijking tussen het huidige ondernemerschap en de koopvaardij in 1720. “Verkeringsmaatschappijen moesten zich toen ook op de markt bevechten. Zonder innovatie zouden ze er van weggevaagd worden.” Toch zijn veel bedrijven ook tegenwoordig nog huiverig voor innovatie. “Ze vragen zich af of het geld oplevert. En zijn gehecht aan het bekende.” Maar om hun bestaansrecht veilig te stellen, is het volgens Frehen noodzakelijk te innoveren. “Om te overleven moeten ze er op tijd bij zijn.” Als de bubbel uiteenspat, zoals onlangs met de crisis, vraagt het volk volgens hem om actie. De overheid wil daar graag aan voldoen. “Maar de maatregelen worden te snel genomen.” Frehens advies is over pakweg tien jaar de situatie van nu nuchter te analyseren, de oorzaken te benoemen en waar mogelijk nog met oplossingen te komen. “Nu worden er maatregelen genomen die nergens op slaan. Zoals het in de kiem smoren van bonussen. Geen goede oplossing, want die waren niet de oorzaak van de crisis. Maar mensen zoeken nu eenmaal naar een zondebok. Het is makkelijk die achteraf aan te wijzen en te roepen dat bankiers niet te vertrouwen zijn. Maar op het moment zelf hoorde je niemand.” Volgens Frehen is het dus te vroeg de oorzaak van de crisis te benoemen. “Daar is echt later onderzoek voor nodig.” Zijn nuchtere conclusie is wel dat bubbels niet te voorkomen zijn. “Een financiële crisis dus evenmin.” Een standpunt dat niet iedereen deelt. “Maar ik ben er niet om mijn meningen van de daken te schreeuwen.”
‘Het is gemakkelijk achteraf te roepen dat bankiers niet te vertrouwen zijn. Maar op het moment zelf hoorde je niemand.’
Econoom Rik Frehen promoveerde onlangs aan de Maastrichtse Universiteit op het proefschrift Financial Risk Management. From a Global to an Individual Perspective. Hij is nu druk bezig zijn wetenschappelijke artikelen gepubliceerd te krijgen. Het paper schreef hij met Will Goetzmann en Geert Rouwenhorst, beiden professoren van Yale University. Frehen gaat verder met het onderzoek waarop hij is gepromoveerd. Momenteel werkt hij als universitair docent Financiering aan de Universiteit van Tilburg. “Een heel andere sfeer en cultuur dan ik in Maastricht gewend ben. Ik sta nu vaak voor een volle collegezaal van driehonderd studenten.”
mei 2010, Zuid-Limburg