Hoogleraar Duurzaam Ondernemen Jan Jonker

 

Nijmegen/Venray – Duurzaamheid is een thema dat al lang op de kaart van velen staat. En waar ondernemers nu echt mee aan de slag moeten, aldus Jan Jonker, hoogleraar Duurzaam Ondernemen aan de Radboud Universiteit Nijmegen. “Noem mij activistisch. Noem mij een betrokken wetenschapper. Dat ben ik ook.”

Over de term ‘duurzaamheid’ is volgens Jonker al te lang gepraat. “Het wordt de hoogste tijd dat we er iets mee gaan doen in plaats van er over blijven praten.” Definities maken doen we al vijfentwintig jaar. We kunnen beter met ‘duurzame ontwikkeling’, een term die hij liever hanteert, aan de slag gaan. Jonker wil het begrip ‘duurzaamheid’ het liefste vermijden. “Mensen denken dan te snel aan iemand met geiten wollen sokken die erg begaan is met het milieu enzo.”

Luxe positie 
Voor hem is het duidelijk: “Vijfentwintig jaar hebben we in een luxe positie gezeten. Het is ons goed gegaan. Maar nu maken we alles op. Olie is daarvan een goed voorbeeld. Ook de ontwikkelingen in de zorg, voedsel en bouw baren me zorgen. We moeten nu echt andere keuzes maken. We leven inmiddels in een andere periode, in een tijd van transitie. We kunnen nu niet meer anders dan ons druk maken om een duurzame samenleving. En moeten daar vaart mee maken.” Jonker pleit allereerst voor handelen. “Aanvankelijk dachten we dat we eerst moesten snappen welke kant we met een duurzame ontwikkeling op willen gaan en zouden daar vervolgens naar handelen. Nu denk ik dat het beter is eerst te gaan handelen. De bewustwording en kennis volgen daarna vanzelf.”

Chronische crisissen 
Voor Jonker is helder dat we nu onderdeel zijn van niet slechts één crisis, maar van meerdere chronische crisissen, die nog wel een jaar of zes gaan duren. “Maar, dat kan ook positief zijn. We zien in dat we daardoor niets anders kunnen dan veranderen.” Over de vraag wie voor die omschakeling verantwoordelijk is (of juist niet), is Jonker helder. “We moeten die zeker niet willen over de rug van de beroepsbevolking.” Positief vindt hij wel dat burgers de handen uit de mouwen steken en iets ondernemen. “Er zijn momenteel veel burgerinitiatieven. Mooi om te zien.”

Circulaire economie 
Jonker gelooft sterk in het concept van de circulaire economie. “De lineaire economie hebben we lang aangehangen, maar is een inefficiënt systeem. Het is het idee van een bezitseconomie. Daarom moeten we toe naar een circulaire economie. Een interessant concept. We kunnen spullen die we hebben weer gebruiken. Dat is de kern ervan.”
Als voorbeeld noemt Jonker plastic flesjes water. “Het duurt tachtig jaar voordat het plastic verdwijnt. Schandalig lang. Daar moeten we anders mee omgaan.” Over kleding heeft hij dezelfde gedachten. “Waarom zouden we daar zo snel mee moeten wisselen?” Verder heeft (bijna) iedere burger in Nederland een eigen wasmachine. “Een belachelijk idee. Die kunnen we makkelijk delen. We zouden kunnen denken aan een warmtepomp waar meerdere mensen gebruik van kunnen maken.” Hetzelfde geldt volgens hem voor het gebruik van de auto. “Zo inefficiënt. Autorijden is een kwestie van soms rijden, maar vooral van veel stilstaan. Ook een auto zouden we makkelijk kunnen delen. En afval is een product dat we moeten gaan zien als grondstof. Die ontwikkelingen zijn gelukkig al gaande.”

Ondernemers en duurzaamheid 
Jonker realiseert zich dat ondernemers een traditionele ondernemersrol vervullen en gewend zijn traditioneel te denken. “Maar duurzaamheid moet nu toch in hun genen gaan zitten.” Bij bedrijven ziet hij teveel een competitieve houding. “Van ‘ik kan dat beter dan een ander bedrijf’.” Terwijl de toekomst volgens hem ligt in het verbinden met elkaar. Het is hoog tijd voor nieuwe businessmodellen, iets waar Jonker al lang mee bezig is. Hij betreurt het wel dat hij ondernemers te weinig tegenkomt op zijn lezingen. “Waar zijn ze?”
Voor ondernemers, die graag met duurzaamheid aan de slag willen, heeft hij nog advies: “Wees transparant. Open je luiken. Praat met anderen en laat je inspireren. Op de officiële of traditionele radar zie je niet welke ontwikkelingen er gaande zijn. Om de business draaiende te kunnen houden, is er tenslotte nog een geruststellende gedachte: groen is poen.” Denkt Jonker dat duurzaamheid gebruikt wordt door bedrijven om goede sier te maken, zonder zich echt druk te maken om duurzame ontwikkeling? “Dat is zo’n enorm jaren zeventig-idee. Natuurlijk is dat gebeurd. Maar nu: nee, dus. Slimme en integere bedrijven doen dat niet.”

Jan Jonker is hoogleraar Duurzaan Ondernemen aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Jonker geeft veelvuldig lezingen over duurzaam ondernemen en de kans die dat biedt in binnen- en buitenland. “En ik zou er zelfs veel meer kunnen geven.” Jan Jonker werd in de Duurzame Top 100 van het dagblad Trouw genoemd, dankzij zijn publicatie van het boek ‘Werken aan WEconomy’ (Kluwer, 2013). Het is de vierde keer op rij dat Jonker in deze top 100 is opgenomen. Info: nieuwebusinessmodellen.info    

Tekst: drs. Nicole Mulders

april 2014, Midden / Noord